Tunnels & Trolls – pierwsza i ostatnia krew

Tunnels & Trolls to jedna z pierwszych gier Role Playing. Ukazała się w 1975 roku, a więc rok po publikacji D&D. Autor T&T, Ken St. Andre, we wstępie do pierwszej edycji przyznawał, że pierwotna wersja powstała jako wariant D&D właśnie, po kilkugodzinnym przeglądaniu trzech broszurek Gygaxa i Arnesona. Nie pretendując do miana znawcy tematu, zaryzykuję stwierdzenie, że T&T chyba nigdy nie zrobiła szczególnej furory. Z drugiej jednak strony, ma przecież grono oddanych fanów, o czym świadczy aż osiem edycji systemu (ostatnia z 2015 roku), a także żywe fora i grupy dyskusyjne. W Polsce najstarszą edycję gry wydało k6 trolli (w dwóch nakładach). W niniejszym tekście dzielę się wrażeniami po kilku sesjach rozegranych z wykorzystaniem mechaniki T&T (link).

Przez ostatnie cztery lata poprowadziłem ponad 170 sesji D&D (Original i Basic), w kolejnych 20 uczestniczyłem jako gracz. Ponieważ nie grałem praktycznie w nic innego, nie powinno dziwić, że już od dłuższego czasu szukałem jakiegoś zamiennika. Po wielu lekturach, konsultacjach i wahaniach postanowiłem, że to właśnie gra Kena St. Andre posłuży mi jako system rozstrzygania starć w nowej kampanii, która w założeniu miała opowiadać o losach barbarzyńskich awanturników w 2. połowie VI wieku.

Czytając grę, miałem poczucie świeżości i nowości. Nie czułem tego nawet przy OD&D, bo znałem już dość dobrze AD&D. Zapał studziły wprawdzie stonowane opinie kolegów, którzy mieli styczność z T&T podczas pierwszego turnieju TROLL. Wydawało mi się jednak, że ewentualne braki i niejasności szybko zapełnię i nadrobię, grunt to otrzaskać się z mechaniką walki. Szybko namówiłem graczy do przeprowadzenia testu systemu... i po trzech sesjach daliśmy sobie spokój. Dlaczego?

OD&D wiele można zarzucić, ale w porównaniu z T&T jawi się jako produkt kompletny. Podejrzewam, że wychodzi tu doświadczenie, które w projektowaniu i pisaniu gier miał już w tamtym momencie Gygax. St. Andre z trzech małych brązowych broszurek wyrzucił masę rzeczy, przez co okroił grę z większości przydatnych mechanizmów; poza tworzeniem postaci, walką i czarami nie zostało praktycznie nic. W efekcie nie bardzo wiadomo, jak w tę grę grać. Część przepisów wydaje mi się kompletnie od czapy (walka strzelecka), inne są niejasne (pochłanianie obrażeń przez pancerz). Nie wiemy, jak poruszać się po tytułowych tunelach, a zamiast bestiariusza mamy tylko wykaz potworów i bardzo ogólne wytyczne, jak należy je tworzyć. O przygodach w dziczy możemy w ogóle zapomnieć. Mamy za to ciągnące się na kilka stron tabele broni, istny raj dla tzw. symulacjonistów, oraz drobiazgowe zasady szału bojowego.

Raz po raz stawałem przed dylematem – jak należy rozstrzygnąć daną sytuację? Znam takich, którzy upatrywaliby w tym prawdziwego geniuszu i twórczego chaosu. Nie po to jednak wydałem trochę smoczych monet, aby potem samemu wymyślać większość zasad. Pomocna okazała się czwarta edycja z 1977 roku (edycja druga i trzecia nie zostały jak dotąd udostępnione gawiedzi). Zaczerpnąłem stamtąd zasady walki strzeleckiej, pancerz ablacyjny, tabelę charyzmy oraz bestiariusz. Kilka przydatnych pomysłów znalazłem w grze paragrafowej Buffalo Castle (np. zasady wspinaczki). Resztę stworzyłem sam, często improwizując na potrzeby chwili. Cały czas miałem poczucie, że gram w jakiś zlepek zasad, które, być może, wzajemnie się wykluczają (np. oryginalne punkty potwora z 1E z punktami pancerza z 4E).

Tworzenie postaci i następnie jej rozwój zadaje kłam popularnej tezie, jakoby u zarania naszego hobby mechanika nie miała większego znaczenia dla przebiegu rozgrywki. W T&T cechy w dużej mierze wpływają na zabawę, modyfikują bowiem współczynnik ataku. Atrybuty są oczywiście losowe (3d6-in-order). O ile w OD&D postać z cechami poniżej przeciętnej nie jest na straconej pozycji, to w T&T od samego początku jest niebezpiecznie, zwłaszcza w przypadku gry w pojedynkę. Moja solowa przygoda w zamku bawoła skończyła się bardzo szybko.

Nasze trzy sesje zdominowała walka z nieprzyjazną naturą (kurczące się zapasy żywności, przeszkody terenowe, załamania pogody, zatrucia i kontuzje); graliśmy więc de facto w uproszczony wariant Outdoor Survival. Walki, gdy już do nich dochodziło, można podzielić z grubsza na trzy typy:

• pojedynczy PC prędko zostaje sprowadzony do parteru;
• PC posiadający przewagę liczebną szybko zdobywają przewagę w walce ze słabymi i średnio mocnymi potworami, walka staje się nudna i przewidywalna;
• walka kilku PC z ciut mocniejszym potworem prowadzi do impasu, potwór nieznacznie wygrywa, ale obrażenia są pochłaniane przez pancerze śmiałków.

Procedura odbywa się poprzez rzucanie garściami d6 (np. 6d6+8 vs 7d6+15). Bez kalkulatora nie ma sensu próbować, tym bardziej, że wartość bojowa potwora jest powiązana z jego żywotnością; w miarę utraty sił potwór rzuca mniejszą liczbą kostek, a bonus do ataku jest coraz mniejszy (wedle oryginalnej zasady wynosi 1/4 aktualnych punktów potwora). Jest to na pewno realistyczne, ale i uciążliwe. Im więcej turlania i liczenia, tym większa szansa na popełnienie błędu, którego konsekwencje mogą być poważne. Do wspomnianego powyżej impasu (dwie walki ciągnęły się bez rozstrzygnięcia przez kilkanaście tur) zapewne by nie dochodziło, gdyby pancerze ulegały zniszczeniu (jak mgliście sugeruje zapis w pierwszej edycji), ale to tylko zwiększyłoby śmiertelność postaci i wymusiło powroty do bazy celem naprawy sprzętu (niczym w Diablo), nie mówiąc już o dokładaniu i tak już skomplikowanej buchalterii (należałoby osobno śledzić utracone punkty wytrzymałości oraz punkty pancerza).

Być może częściowo winę ponosi przyjęty przeze mnie barbarzyński, puszczański setting low fantasy. PC odgrywali tylko wojowników, mieli dostęp wyłącznie do prostych broni (o maksymalnej sile 3 kostek) i pancerzy (najlepsza kolczuga, większość zasuwała w skórzanych kurtach). Być może magia mogłaby nieco urozmaicić rozgrywkę. Cóż jednak z tego, gdy sam rdzeń mechaniki nie jest zbyt grywalny? Można go, rzecz jasna, przerabiać, tylko po co? Jeśli szukamy bardziej realistycznego od D&D symulatora starć, lepiej sięgnąć po The Fantasy Trip.

Co mi się podobało? Na pewno sama idea walki grupowej, w której drużyna stanowi monolit, a obrażenia rozkładają się mniej więcej po równo. To na pewno na dłuższą metę sprzyjałoby przeżywalności bohaterów. Ciekawa jest klasa łotra, wzorowana na Cugelu Sprytnym z powieści Jacka Vance'a; nie jest to złodziej, a raczej połączenie wojownika i maga. Warto rzucić okiem na cechę szczęście (Luck), będąca uniwersalnym rzutem obronnym. Zasady przyznawania doświadczenia są bardziej rozbudowane niż w D&D (nie tylko za pokonanych przeciwników i zdobyte skarby, ale też rzucanie czarów, wykonywanie rzutów obronnych i samo ośmielenie się na wejście do podziemi, tzw. daring). To jednak zbyt mało. Mój entuzjazm szybko przygasł i nie sądzę, abym prędko powrócił do Tunnels & Trolls.